Co to są pełne listy?

W ornitho.pl najchętniej gromadzimy obserwacje zebrane w formie tzw. pełnych list gatunków (ang. complete lists, checklists). Najprościej mówiąc, pełna lista to zbiór wszystkich gatunków stwierdzonych wzrokowo lub słuchowo podczas jednej kontroli, w danym miejscu i czasie.

Przy kompletowaniu pełnej listy gatunków główny nacisk nie jest kładziony na dokładne określenie liczebności poszczególnych ptaków (choć jest to możliwe a nawet wskazane dla rzadszych gatunków), ale na zarejestrowaniu wszystkich wykrytych gatunków w danej lokalizacji. Równie istotne jest więc dodanie do listy gatunku rzadkiego, jak i pospolitego, gdyż jedne i drugie muszą znaleźć się na liście, by można było ją traktować jako pełną. Należy pamiętać, że warunkiem określenia listy jako pełnej nie jest to, by zawierała ona wszystkie gatunki obecne w danym miejscu, ale by zawierała wszystkie gatunki, które stwierdziliśmy (wykryliśmy), prowadząc w danym miejscu i czasie nasze obserwacje terenowe. Przykładowo, nawet jeśli wiemy, że w danym fragmencie leśnym występuje krętogłów, ale podczas kontroli nie wykryliśmy go, możemy traktować zestaw gatunków zarejestrowanych podczas tej kontroli, jako pełną listę, jeśli tylko zapisywaliśmy wszystkie stwierdzone gatunki.

Dlaczego warto notować obserwacje w formie pełnych list?

Pełne listy pozwalają na usystematyzowanie i standaryzację danych zbieranych przez różnych obserwatorów, przy różnych okazjach i w różny sposób. Obserwacje zbierane i raportowane bez jakichkolwiek ram standaryzacji mają wiele słabych stron, które znacznie ograniczają ich zastosowanie. Tego rodzaju dane są bardzo wybiórcze – obserwatorzy rejestrują tylko to, co subiektywnie uznają w danym momencie za ciekawe i warte odnotowania. W efekcie raportowania takich wybiórczych informacji, uzyskujemy niepełny obraz, silnie zniekształcony przez indywidualne preferencje obserwatorów.

Dzięki pełnym listom uzyskujemy informacje o częstości występowania (frekwencji) konkretnego gatunku w danym okresie roku, w różnych regionach czy w poszczególnych latach. Co więcej jesteśmy w stanie ową częstość wyrazić liczbowo – jako procentowy udział list z wykazanym danym gatunkiem. Otwiera to drogę do zastosowania metod statystycznych w analizie takich danych, co zwykle nie jest możliwe w przypadku danych niesystematycznych.

Przykład wykorzystania danych z pełnych list

To, jak wygląda efekt działania pełnych list można lepiej zrozumieć, patrząc na poniższe wykresy:

Lewy wykres prezentuje dane zbierane jako pojedyncze obserwacje dymówki. Widać, że po okresie wczesnowiosennego szczytu liczebności dymówki liczba obserwacji znacznie spada. W rzeczywistości dymówki nie zmniejszają swojej liczebności, a jedynie słabnie zainteresowanie obserwatorów ich notowaniem. Prawy wykres prezentuje dane sporządzona na bazie pełnych list. Tu ten problem nie występuje: częstość obserwacji dymówki utrzymuje się w ciągu sezonu lęgowego na względnie stałym poziomie.

Podsumowanie

Podsumowując, pełne listy dają nam znacznie więcej możliwości analitycznego wykorzystania danych, umożliwiając bardziej zaawansowane analizy rozmieszczenia, fenologii, czy sezonowych, lub wieloletnich zmian liczebności. Umożliwiają one wykorzystanie danych zbieranych podczas praktycznie każdego typu wycieczki terenowej przez różnych obserwatorów, w różnym czasie i w różnych miejscach. Warunkiem jest jedynie, aby notować wszystkie gatunki ptaków oraz zanotować czas trwania kontroli terenowej.