Choć gniazdowanie mew na elementach infrastruktury miejskiej znane jest od ponad 100 lat, zjawisko to dotyczy głównie dużych mew. Lęgi w tego typu siedlisku jako pierwsze podjęły najprawdopodobniej mewy romańskie w ostatnich latach XIX wieku w Bułgarii. Zjawisko zaczęło być coraz powszechniejsze i niektóre populacje mew gniazdujących na dachach i innych konstrukcjach antropogenicznych osiągnęły obecnie dużą liczebność i zagęszczenie. Gniazda na elementach infrastruktury miejskiej stanowią nie tylko interesujące pod względem badawczym zjawisko ekologiczne, ale są także uciążliwe dla ludzi mieszkających w miastach, szczególnie w okresie lęgowym mew (ze względu na hałas i odchody) oraz stanowią pewien problem zarządzania dla władz miejskich.

Najczęstszą hipotezą wyjaśniającą wybór miejskiej zabudowy do gniazdowania przez mewy jest to, że tempo wzrostu populacji jest wyższe niż dostępność miejsc lęgowych w tradycyjnych siedliskach, co zmusza mewy do poszukiwania alternatywnych miejsc rozrodu. Niektórzy autorzy zasugerowali, że siedliska wśród zabudowy miejskiej mogą w rzeczywistości być bardziej korzystne dla mew niż siedliska tradycyjne. Wśród nich wymienili stosunkowo niskie zagęszczenie par skutkujące mniejszymi drapieżnictwem wewnątrzgatunkowym i wymianą patogenów, unikanie drapieżnictwa ze strony ssaków naziemnych lub ludzi oraz dostęp do pokarmu antropogenicznego. Z drugiej strony inni autorzy wykazali, że dieta antropogeniczna jest generalnie gorszej jakości i może skutkować ograniczeniem sukcesu lęgowego.

Zjawisko zasiedlania miast rozpoczęło się w Polsce w latach 1980., kiedy w Ustce stwierdzono pierwszy lęg mewy srebrzystej na dachu budynku. Po kilku dekadach od tego wydarzenia wiele się zmieniło. Większość miast w pasie wybrzeża i pobrzeży jest zajętych przez wspomniany gatunek, a inne gniazdujące w kraju mewy rozpoczęły ekspansję miast znajdujących się w pozostałych częściach kraju.

Niemniej, nasza wiedza o gniazdowaniu mew w polskich miastach nadal nie jest wystarczająca. Aby móc monitorować to ciekawe zjawisko, w portalu ornitho.pl przygotowaliśmy projekt, który pozwoli nam zbierać dane w usystematyzowany sposób. 

Założenia projektu są następujące:

1) uzyskać informacje o rozmieszczeniu mew gniazdujących na dachach i innych elementach miejskiej infrastruktury w Polsce;

2) zebrać dane, które pomogą w oszacowaniu liczebności i rozmieszczenia miejskich populacji mewy srebrzystej;

3) dowiedzieć się, jakie siedliska są najczęściej zasiedlane przez mewy w polskich miastach.

Projekt URBAN GULLS na portalu ornitho.pl

Dostępny w portalu projekt opiera się na zbieraniu przygodnych, punktowych obserwacji z obszarów zurbanizowanych. Nie wymaga wprowadzania pełnych list do bazy. Ważne jest, by każda obserwacja była dokładnie osadzona w przestrzeni, tj. miała wyznaczony punkt. Pomoże nam to w późniejszych analizach. 

Jeśli nie jesteśmy pewni identyfikacji gatunku, wpiszmy ptaki jako "mewa nieoznaczona" lub "mewa srebrzysta / białogłowa / romańska". W projekcie wpisujemy tylko ptaki DOROSŁE. Nie wpisujemy lotnych ptaków młodocianych, tj. 2– i 3–letnich.

Jak poprawnie wpisać obserwację:

1.  wchodzimy w "Dodaj obserwację" i klikamy w środek kwadratu, w którym chcemy wpisać obserwację. Wybieramy "Dodaj obserwację do projektu - URBAN GULLS" klikając w ostatnią opcję (tę z białoczerwoną ikoną - przekieruje nas to automatycznie do wyboru dokładnej lokalizacji)

2. wybieramy dokładną lokalizację pary/gniazda/kolonii

3. wybieramy gatunek, wpisujemy liczbę OSOBNIKÓW (nie par!) i wybieramy kryterium lęgowości (tylko A, B lub C - zgodnie ze zmodyfikowanymi kryteriami dostępnymi niżej na tej stronie; w komentarzu możemy zaś wpisać odpowiedni kod kryterium)

4. uzupełniamy dodatkowe dane projektu: liczbę par (lub zaobserwowanych gniazd), sposób liczenia - a więc to, czy liczyliśmy z poziomu gruntu, z drona czy z wyżej położonego punktu, a także typ siedliska i pokrycie dachu (jeśli to na nim były obserwowane ptaki)

Kryteria lęgowości stosowane w projekcie:

Szczegółowy opis kryteriów:

Osobniki nielęgowe:

N – Pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku lęgowym

Z powodu koczujących osobników w mieście w trakcie sezonu lęgowego, pojedyncza obserwacja ptaka w siedlisku lęgowym nie daje nam informacji o jego statusie. Każdego stwierdzonego osobnika, który nie wykazuje zachowań opisanych poniżej, należy potraktować jako nielęgowego. Kryterium to powinno służyć jako punkt odniesienia do przeprowadzenia kolejnych obserwacji w danym miejscu.

Gniazdowanie możliwe (A):

O – Pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku lęgowym przynajmniej dwukrotnie

Kryterium dotyczy przynajmniej dwukrotnej (mogą to być dwa dni pod rząd) obserwacji pojedynczych ptaków w tej samej okolicy wśród zabudowy miejskiej, szczególnie wśród bloków mieszkalnych, kamienic, domów jednorodzinnych i wielkopowierzchniowych budynków (hal przemysłowych, sklepów, szpitali). Do kryterium włączamy ptaki żerujące, przesiadujące na latarniach lub innych punktach obserwacyjnych, przelatujące. NIE dotyczy ptaków przesiadujących na zabudowie i żerujących m.in. w portach morskich, na plażach morza i rzek, obserwowanych ogólnie poza typowym siedliskiem gniazdowania.

PRR – Pojedyncza obserwacja pary ptaków w siedlisku lęgowym

To kryterium nadajemy pojedynczej obserwacji pary ptaków wśród zabudowy.

Gniazdowanie prawdopodobne (B):

PZ – Pojedyncze ptaki przesiadujące na zabudowiei wykazujące zachowania terytorialne

Do powyższego kryterium zaliczamy obserwacje pojedynczych ptaków stwierdzonych na zabudowie (na dachu), które wykazują zachowania terytorialne, tj. przeganiają inne mewy i ptaki krukowate, wykonują long–call i dźwięki alarmowe. Przykład: mewa siedzi na dachu, podrywając się co chwilę odgania inne ptaki i wykonuje long–call.

PRD – Para ptaków obserwowana w siedlisku lęgowym co najmniej dwukrotnie

Dotyczy każdej obserwacji pary mew, które zostały stwierdzone w siedlisku lęgowym, tj. wśród zabudowy (opisanej w kryterium O) przynajmniej dwukrotnie.

KT – Kopulacja lub toki w siedlisku lęgowym

To kryterium powinno zostać nadane w przypadku obserwacji kopulacji mew wśród zabudowy, a także toków w okresie marzec–maj.

NP – Zachowanie lub głosy niepokoju sugerujące bliskość gniazda lub piskląt

Kryterium należy nadać podczas obserwacji pojedynczego ptaka lub pary ptaków wykazujących zaniepokojenie obecnością obserwatorów w pobliżu; ptaki wydają głosy kontaktowe i alarmowe, chodzą zaniepokojone, latają wysoko nad obserwatorem. Nie atakują bezpośrednio obserwatora, nie siadają też blisko niego próbując odwieść od gniazda.

MT – Ptaki z materiałem gniazdowym lądujące lub przebywające na budynku

Kryterium dotyczy obserwacji ptaków z materiałem gniazdowym niesionym w dziobie w pobliżu lub wśród zabudowy. Zwykle są to kępy (wysuszonych) traw lub małe gałązki. Jeśli obserwujemy ptaka z materiałem gniazdowym, który nie przebywa na zabudowie lub tam nie ląduje/próbuje wylądować, traktujemy go jako N (może gniazdować poza zabudową, w siedlisku „naturalnym”).

Gniazdowanie pewne (C):

UDA – Atakowanie obserwatora, odwodzenie od gniazda

To kryterium nadajemy w przypadku, kiedy ptak ewidentnie nas atakuje. Zwykle obserwator znajduje się wówczas na dachu, lub w przypadku domów jednorodzinnych – bezpośrednio pod gniazdem. Ptaki pikuje w stronę obserwatora próbując uderzyć go dziobem lub nogami, latają nad obserwatorem, wydają głośno dźwięki zaniepokojenia, siadają blisko i próbują zwrócić na siebie uwagę, by odwieść od gniazda.

POK – Dorosłe ptaki z pokarmem lądujące lub przebywające na budynku

Kryterium powinno zostać nadane w przypadku obserwacji ptaka wśród zabudowy z pokarmem w dziobie. To kryterium nadajemy tylko w okresie maj–połowa lipca. Wcześniejsze obserwacje mogą dotyczyć karmienia samicy przez samca (partnership feeding). Jeśli obserwujemy ptaka z pokarmem, który nie przebywa na zabudowie lub tam nie ląduje/próbuje wylądować, traktujemy go jako N (może gniazdować poza zabudową, w siedlisku „naturalnym”).

WYS – Zajęte/wysiadywane gniazdo

Kryterium dotyczy stwierdzenia gniazda, na którym siedzi ptak, lub ewentualnie kiedy widzimy parę ptaków przy gnieździe, ale żadne z nich nie siedzi na gnieździe. Można je nadać również w przypadku, kiedy gniazdo i jego okolica są obielone, ale piskląt ani ptaków dorosłych nie stwierdzono w okolicy. Jeśli takie gniazdo znaleziono, należy ocenić stopień obielenia (>50% powierzchni czary gniazda), a także jego wielkość – gniazdo dużej mewy powinno mieć średnicę zewnętrzną ok. 50 cm, śr. wewnętrzną – ok. 20 cm, a wysokość ok. 7–8 cm (gniazda mew siwych są mniejsze).

JIP – Gniazdo z jajami lub pisklętami

Kryterium należy nadać w przypadku stwierdzenia gniazda, w którym znajdują się jaja lub pisklęta.

MŁO – Młode nielotne ptaki poza gniazdem lub głosy młodych

Młode ptaki opuszczają gniazdo w pierwszych dniach życia, kryjąc się wówczas w okolicy przy wystających elementach infrastruktury. Stwierdzenie młodych, jeszcze nielotnych ptaków jest bezpośrednim dowodem na gniazdowanie. Młode mogą spaść z dachu, dlatego każda obserwacja takich ptaków, na dachu czy poza nim, może zostać zaliczona do tego kryterium. Głos młodych często słychać także z poziomu gruntu (im bliżej do lotności, tym młode głośniej żebrzą o pokarm) – również taka informacja może być traktowana jako gniazdowanie pewne.